جلیل نصیری مقدم
«روز تشکل‌ها یا روز تشریفات؟ وقتی سرمایه اجتماعی قربانی بی‌در و پیکری می‌شود»
۲۲ مرداد، روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی، روی کاغذ قرار است فرصتی باشد برای پاسداشت افرادی که بی‌منت، برای توسعه اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر می‌کوشند.
اما واقعیت این است که این مناسبت، به جای آن که موتور نقد و اصلاح شود، بیشتر به یک مراسم تشریفاتی و پر از شعار تبدیل شده است.
تشکل‌های اجتماعی زیرمجموعه بهزیستی، از نظر نیت و عملکرد، از زمین تا آسمان با هم فرق دارند؛ از گروه‌هایی که با سرمایه اجتماعی، تخصص و وجدان کاری وارد میدان شده‌اند تا مجموعه‌هایی که فقط برای منافع شخصی یا اهداف پنهان، لباس خدمت به تن کرده‌اند.
مشکل از ریشه است: نظام صدور مجوز و نظارت، پر از حفره و بی‌دقتی است.
آیا مؤسسان و مدیران واقعاً از نظر تخصص، تجربه میدانی، پیشینه داوطلبی و توان مدیریتی سنجیده می‌شوند؟
یا کافی است چند برگه و مدرک ارائه شود و تمام؟
نتیجه روشن است: هر فردی بدون کوچک‌ترین سابقه و صلاحیت—می‌تواند وارد عرصه‌ای شود که با اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی بازی می‌کند.
این بی‌در و پیکری دو پیامد سنگین دارد: سقوط اعتماد عمومی: با دیدن نمونه‌های ناکارآمد و سودجو، مردم به کل این حوزه بدبین می‌شوند.
زخمی شدن نهادهای سالم: تشکل‌های کارآمد و صادق هم زیر سایه این بی‌اعتمادی، منابع و پشتیبانی خود را از دست می‌دهند. من که سال‌هاست روی این موضوع حساسیت دارم، امسال خواستم ببینم آیا تغییر نگرشی در مسئولان ایجاد شده یا نه. اما دیدم جز چند سخنرانی بی‌خاصیت، اهدای پاداش و تجلیل نمایشی از چند تشکل، اتفاق دیگری نیفتاد.
حتی صدا و سیما، که وظیفه دارد بی‌طرفانه هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف تشکل‌ها را روی میز تحلیل بگذارد، ترجیح داد سکوت کند و به همان قاب‌های گل و بلبل بسنده کند.
تأخیر من در نوشتن این متن هم به این خاطر بود که امیدوار بودم شاید مسئولان و رسانه‌ها خودشان بحثی جدی و بدون تعارف را آغاز کنند، اما وقتی دیدم چنین اتفاقی نمی‌افتد، ناچار شدم خودم دست به کار شوم و این یادداشت را بنویسم.
اگر واقعاً می‌خواهیم «روز تشکل‌ها» از پوسته شعار خارج شود، بهزیستی و نهادهای سیاست‌گذار باید مسیر را عوض کنند: فیلترهای سخت‌گیرانه و واقعی پیش از صدور مجوز پایش و ارزیابی جدی و دوره‌ای، نه فقط روی کاغذ شفافیت مالی اجباری و گزارش دهی عمومی آموزش تخصصی پیش از شروع فعالیت، بدون استثنا در غیر این صورت، این روز هر سال فقط یادآور شکاف بین حرف و عمل خواهد بود و بازنده اصلی، همان مردمی خواهند بود که قرار بود این ساختارها پناهشان باشند.