بینایی عملکردی چیست؟

در این مجال بر آنبم تا با سنجش بینایی عملکردی آشنا شویم.
یکی از مهمترین هدف های این موضوع آشنایی با پیامد های بیماری های رایج چشمی در بینایی عملکردی و یا به عبارت دیگر عملکرد بینایی است.
حال این سوال مطرح میشود که بینایی عملکردی چیست؟
سنجش آن چگونه انجام می شود؟
و چه تفاوتی با سایر سنجش ها دارد؟
اجزای سنجش بینایی عملکردی چیست و از چه روش ها و مواردی برای سنجش بینایی عملکردی استفاده میشود؟
امید است خوانندگان محترم اعم از معلمها دست اندر کاران آموزش و والدین بتوانند شناخت کافی در کمک به افراد کم بینا در زمینه بهرمندی با کیفیت از باقیمانده بینایی داشته باشند.
در ابتدای بحث ساختار چشم را بطور گذرا بررسی می کنیم
سه لایۀ چشم (بیرونی، میانی، درونی)
لایۀ بیرونی: سفیدی چشم و قرنیه
لایۀ میانی: مسئولیت تغذیۀ چشم را دارد و از مشیمیه، عنبیه و جسم مژگانی (سیلاری بادی) تشکیل شده است.
لایۀ درونی: شبکیه و عصب بینایی شبکیه ده لایه دارد و شامل رگهای خونی و سلولهایی است که به نور حساسند Photoreceptors سلولهای «فتوریسپتور» دو دسته هستند: استوانهای و مخروطی سلولهای استوانهای حدود 120 میلیون، برای تشخیص اجسام (دید محیطی و حرکت کاربرد دارند. سلول های مخروطی حدود 7 میلیون، حساس به رنگهای زرد و سبز و قرمز و برای تشخیص رنگ و جزئیات (بکار می روند. دو بخش مهم دیگر در شبکیه: ماکولا یا لکۀ زرد است که بیشترین حساسیت به نور را دارد و در کارهای دقیق و ظریف کاربرد نقش دارد.
عصب بینایی که هیچ سلول گیرندۀ نور ندارد. پس از آشنایی با مختصر با ساختار چشم توجه شما را به تفاوت عملکرد بینایی و بینایی عملکردی جلب می کنیم.
عملکرد بینایی ( Visual Function ) ساختار چشم و چگونگی کار سیستم بینایی را مشخص میکند. اما در بینایی عملکردی (Functional Vision) فعالیت های وابسته به بینایی از جمله فعالیت های زندگی روزانه، خواندن و نوشتن و جهت یابی و حرکت فرد مورد ارزیابی قرار می گیرد. حال با توجه به اهمیت بینایی عملکردی باید به این سوال پاسخ داد که سنجش بینایی عملکردی چیست؟
سنجش بینایی عملکردی یک مشاهدۀ برنامه ریزی شده برای تعیین اینکه آیا شخص هنگام انجام کار های روز مره در محیط معمولی زندگی اش از بینایی اش استفاده میکند یا نه؟ و اگر استفاده میکند چگونه؟در سنجش بینایی عملکردی از اطلاعات بالینی، آموزشی، توانبخشی استفاده میشود.
همچنین توجه به این نکته مهم است که سنجش بینایی عملکردی تشخیص یا توصیه برای درمان نیست و یا نمی توان آن را جایگزین سنجش های دیگر ازجمله سنجش ابزار آموزشی یا سنجش جهت یابی و حرکت کرد. بررسی نحوه استفاده از باقیمانده بینایی، ارائۀ پیشنهاد هایی برای افزایش بینایی عملکردی و در نظر گرفتن هدف ها و راهبرد های آموزشی انجام سنجش بینایی عملکردی را ضروری می سازد.سنجش بینایی عملکردی را می توان در خانه، مدرسه و جا های مختلف انجام داد.
زمانی که آسیب بینایی تشخیص داده شود و عملکرد بینایی/بینایی عملکردی تغییر کند و یا قبلاً سنجش صورت نگرفته باشد، باید این سنجش انجام شود.
معلمان می توانند با انجام سنچش بینایی عملکردی دانش آموزان به اطلاعات ذیل دست یابند: دانش آموز چه چیز هایی را میبیند. نوع خط دانش آموز ( بریل یا حروف چاپی) را تشخیص دهند. و مناسب سازی فضای کلاس را با توجه به ویژگی دانش آموز انجام دهند و سایز حروف چاپی را متناسب با شرایطشان مشخص نمایند.
سنجش بینایی عملکردی عموما بصورت زیر طبقه بتدی می شود:
کیفیت تصویری که فرد میبیند چگونه است؟
اطلاعات بینایی را چگونه مدیریت میکند؟ محیط چه تأثیری بر بینایی فرد دارد؟ چگونگی کیفیت تصویری که فرد میبیند به حدت بینایی، میدان بینایی و تشخیص رنگ ها بستگی دارد. حدت بینایی Visual Acuity شامل دید نزدیک و دید دور است و بصورت رسمی (پزشک) و غیررسمی (معلم) بررسی می شود.
در بررسی غیر رسمی موارد ذیل باید رعایت شود.
اندازۀ واقعی آنچه را کودک میتواند ببیند یادداشت کنیم. شرایطی را که بررسی در آن انجام شده یادداشت کنیم (مثلاً در کنتراست نور زیاد) فاصلۀ شیء تا چشم کودک را هم ذکر کنیم (فاصلۀ نرمال 40 سانتیمتر است) میدان بینایی Visual Field نیز با دو روش رسمی (پزشکان متخصص) و روش غیررسمی/عملکردی (معلمان) مورد بررسی قرار می گیرد. اما نباید این نکته را فراموش کرد که کار معلمان تشخیص نیست!!!! در هنگام انجام سنجش باید به این نکات توجه داشت: سنجش دید محیطی مهم است چون بیشتر افراد در این مورد مشکل دارند. ابزارها بدون صدا باشند
محیط آرام باشد هر دو چشم باز باشند در توصیف از اصطلاحات ساده و قابل فهم استفاده کنید. تشخیص ممنوع! توجه به چگونگی مدیریت اطلاعات بینایی ( تعادل وحرکات چشمها، مهارت های دیداری و استفاده از وسایل چشمی) نیز حایز اهمیت است. مهارت های بینایی یعنی فرد از مجموع تیزبینی و میدان دید خودش چگونه استفاده میکند؟ تثبیت Fixation : توانایی چشم دوختن به اجسام در زمان خاص تعقیب چشمی Tracing: توانایی تعقیب افقی یا عمودی، ساده یا پیچیدۀ خط بینایی (مثلاً تعقیب مسیر حرکت برای پیدا کردن ایستگاه اتوبوس، شبیه کپی کردن از روی عکس!) ردگیری Tracking: توانایی تعقیب هدف متحرک (افقی یا عمودی، ساده یا پیچیده). سر ثابت است فقط چشم ها حرکت میکنند. (مثلاً دیدن حرکات و دستها در زبان اشاره، دنبال کردن توپ، دنبال کردن افراد) پویش Scanning: از مهارت های سطح بالاست. (مثلاً دنبال کسی گشتن در میان جمع) در پویش برای معلمان توجه به دو نکته مهم است: آیا کودک می تواند پویش کند؟ آیا پویش او کارآمدی دارد؟ همچنین اگر فرد زمان زیادی برای پویش صرف کند، در واقع بینایی او کارآیی ندارد نکته مهم دیگر در سنجش توجه به عوامل موثر بر بینایی فرد در محیط است. عواملی چون روشنایی، تضاد رنگ ها، پیچیدگی دیداری و سایر محرک های حسی می توانند بر عملکرد بینایی فرد تاثیر بگذارد. در پایان به اختصار یه اجزای سنجش بینایی عملکردی اشاره می کنیم:فرد اجزای سنجش بینایی عملکردی تاریخچۀ دانش آموز از نظر: تاریخچۀ پزشکی/بینایی تاریخچۀ آموزشی/توانبخشی نوع فعالیت روزانه نوع بیماری سنجش محیط طبیعی از نظر روشنی تضاد پیچیدگی دیداری ایمنی وضعیت ظاهری چشم (رفلکس بستن چشم) حدت بینایی عملکردی درک نور آگاهی از اشیاء تشخیص اشیاء دید نزدیک، متوسط، دور (اندازۀ اشیاء، فاصلۀ اشیاء) میدان بینایی عملکردی ثابت متحرک حرکات چشم/ مهارتهای بینایی هماهنگی حرکات چشم، تثبیت، تعقیب چشمی، ردگیری، پویش، ادراک عمق، غلبۀ چشمی ادراک رنگ قرمز، زرد، سبز، آبی، بنفش، قهوهای، سفید، سیاه استفاده از وسایل کمکی بینایی سنجش وسیلهای که در حال حاضر استفاده میکند
گردآوری:
اشرف کریمی –
امینه نگهبان کارشناس آموزش افراد با آسیب بینایی
اخبار مرتبط
- فرودگاه سهم مهمی در چرخه و زنجیره تولید تا بازار دارد
- توسعه همکاری مشترک گروه مپنا با گروه صنعتی ایران ترانسفو در زمینه های تامین ترانسفورماتورهای نیروگاهی ؛ بازاریابی و توسعه صادرات و زنجیره ارزش انرژی های تجدید پذیر
- استاندار زنجان از انتخاب مدیر ورزش و جوانان از درون سازمان خبر داد
- اجرای طرح هادی در ۶۶ درصد روستاهای استان زنجان
- رشد ۴۰ درصدی درآمد موقوفات شهرستان زنجان